Skutki nadużywania sprzęgła w trakcie jazdy samochodem

Sprzęgło jest elementarną częścią samochodów z manualną skrzynią biegów. To właśnie z tym pedałem największe problemy mają początkujący kierowcy oraz jest ono zmorą wszystkich pojazdów zatrzymujących się na stromej drodze. Czy właściwie jest sprzęgło i kiedy go nadużywamy?

• Za co odpowiada sprzęgło?
• Kiedy mówimy o nadużywaniu sprzęgła?
• Jakie objawy daje zużyte sprzęgło?
• Czy da się temu zapobiec?

Za co odpowiada sprzęgło?

W momencie, gdy kierowca naciska pedał sprzęgła, dochodzi do oddzielenia przekładni od wału korbowego i wstrzymania energii obrotu wału napędowego na wał napędzany. Tak, to wygląda w swojej najprostszej formie – aktualnie z powodu coraz częstszego korzystania z samochodów z automatyczną, lub półautomatyczną skrzynią biegów budowa sprzęgła i sposób działania mogą się nieco od siebie różnić. Zwłaszcza w przypadku, gdy przełożenie następuje w wyniku prac kół zębatych i płynów (sprzęgła hydrokinetyczne) lub wyniku przełożenia ciernego (sprzęgła cierne).

Jednak w swojej najogólniejszej formie, zadaniem sprzęgła jest wstrzymywanie pracy układu napędowego na chwilę, by zmienić bieg lub zatrzymać pojazd.

Jak jest zbudowane sprzęgło?

Mechanizm ten składa się ze sporej ilości elementów. Do najważniejszych z nich zalicza się tarcza sprzęgła i docisku oraz łożyska wciskowego połączonego z kołem zamachowych – dalej cały układ łączy się z silnikiem.

Z punktu widzenia kierowcy najważniejszym elementem jest tarcza sprzęgła, to na niej znajduje się specjalny materiał cierny, którego zapach można poczuć w momencie, gdy dociskamy za mocno pedał gazu przy jednoczesnym półwciśniętym pedale sprzęgła. Jest też najszybciej eksploatującym się elementem układu i wymaga regularnych kontroli oraz wymian.

Najczęściej tarcza sprzęgła posiada dodatkowe elementy wytłumiające drgania. W ten sposób operowanie pedałem jest znacznie lżejsze i precyzyjne, zwłaszcza w przypadku ruszania pojazdem lub gwałtownych zmian biegów w trakcie np. manewru wyprzedzania.

Jeszcze dość istotne są dwa elementy sprzęgła – jego docisk oraz łożysko wciskowe. Docisk, jak nietrudno się domyśli, odpowiada za docisk tarczy sprzęgła do koła zamachowego. Natomiast zadaniem łożysk jest rozdzielanie tarczy i koła docisku. Oba te elementy szybko zużywają się przy nieumiejętnym operowaniu sprzęgłem i mogą znacznie wpłynąć na pracę całego układu.

Kiedy mówimy o nadużywaniu sprzęgła?

Pierwszym krokiem po wejściu za kierownicę nowego samochodu z manualną skrzynią biegów jest nauczenie się jego sprzęgła. Chyba każdy kierowca ma na początku z tym drobne problemy, które dają efekty w postaci gasnącego samochodu lub opóźnionego rusza ze świateł. To jest jednak do wyćwiczenia. Gorzej, gdy zostaje nam nawyk ciągłego dociskania sprzęgła, by w razie czego pojazd nie zgasł.

Za szybko

Nagłe odpuszczenie pedału sprzęgła spowoduje szarpnięcie pojazdem, lub, jak kto woli, „żabkowanie”. Jest to spowodowane brakiem dostosowania obrotów silnika do prędkości układu jezdnego – tym samym elementy przenoszące moment obrotowy są bardzo przeciążane, a co za tym idzie, znacznie łatwiej o ich uszkodzenie lub awarię.

Za wolno

Zbyt ślamazarne odpuszczanie sprzęgła też nie jest dla niego najlepsze. Dochodzi wtedy do bardzo intensywnego ścierania tarczy sprzęgła, które nie tylko objawia się nieprzyjemnym zapachem palonego sprzęgła w kabinie, ale również w wyniku nagłego skoku temperatury prowadzi do zużycia olejów skrzyni biegów oraz funkcjonalności łożysk. Połowiczne odpuszczanie sprzęgła nie zagraża układowi tylko pod warunkiem poruszania się na biegu pierwszym lub wstecznym.

Zakręty

Sporo kierowców wyrabia sobie niebezpieczny nawyk wciskania sprzęgła przed wchodzeniem w zakręt. Zmniejsza się w ten sposób przyczepność pojazdu do nawierzchni i w przypadku dużej wilgotności lub oblodzenia może doprowadzić do wypadku. Samo sprzęgło poddawane jest też niepotrzebnym naprężeniom, które skracają jego żywotność.

Hamowanie przy dużych prędkościach

W tym za duże prędkości należy traktować wszystko powyżej 30 km/h. Niektórzy kierowcy od razu wciskają sprzęgło przy hamowaniu, co jest błędem z kilku powodów. Po pierwsze, w ten sposób niepotrzebnie wydłuża się drogę hamowania, co wynika z samej budowy sprzęgła. Po drugie, zmniejsza się przyczepność pojazdu, a co za tym idzie, można łatwo wpaść w poślizg, zwłaszcza gdy warunki temu sprzyjają. Po trzecie zaś, sprzęgło wystawione zostaje w ten sposób na ogromne przeciążenia, które w efekcie nie tylko zbliżają nas do wizyty w serwisie, ale w niektórych wypadkach mogą być przyczyną awarii.

Ruszanie

Wyczucie odpowiedniego balansu pomiędzy pedałami sprzęgła i gazu może początkowo sprawiać pewne trudności. Dlatego sprzęgło jest najczęściej wymienianym elementem w samochodach, na których uczą się nowi kierowcy. Tutaj jednak warto skupić się na obrotomierzu, a z czasem, po prostu wyczuć pojazd.

Zmiana biegów

Szarpanie pojazdu w trakcie zmiany biegów jest nie tylko nieprzyjemne dla pasażerów, ale również wpływa na pojazd. Znacznie łatwiej w takich przypadkach o uszkodzenie elementów wytłumiających drgania sprzęgła lub przesunięcia łożyska. Dodatkowo zagrożone są inne elementy układu napędowego, jeśli szarpania zdarza się nagminnie.

Jakie objawy daje zużyte sprzęgło?

Niestety, problemy z odpowiednim operowanie sprzęgłem są bardzo częste wśród kierowców. Dodatkowo szybko wchodzą w nawyk i powodują, że sam układ zużywa się znacznie szybciej, a co za tym idzie, wymaga natychmiastowej naprawy, lub wymiany. Jak rozpoznać, że sprzęgło zużyło się w naszym samochodzie?

Najłatwiej zaobserwować zmiany w sprzęgle w przypadku ruszania. Gdy znamy swój samochód dobrze i nagle pojawiają się problemy z odskakującym sprzęgłem, silnymi drganiami lub nagłym szarpaniem w trakcie ruszania to znak, że pora udać się do serwisu. Najczęściej jest to związane z kołem zamachowym lub tłumikami drgań tarczy.

Kolejnym objawem zużytego sprzęgła są problemy z rozpędzaniem pojazdu. W momencie zmiany biegów i dociskania gazu, w celu zwiększenia obrotów, samochód nie reaguje lub przyśpiesza bardzo słabo. W większości jest spowodowane ześlizgiwanie się układów sprzęgła i gorszym przełożeniem momentu obrotowego. Taka sytuacja może być bardzo niebezpieczna, zwłaszcza w momencie wyprzedzania innego pojazdu.

Łatwo też wyczuć, że stwardniał pedał lub jest problem z jego odpuszczaniem. W obu tych przypadkach wymagana jest wizyta w serwisie. Najpewniej doszło do zupełnego zużycia płaszczyzn styku sprężyn docisku lub elementy wytłumiające zablokowały część układu. Czasem taka błahostka może też być pierwszym objawem zużycia wału napędowego, co może się wiązać z większymi kosztami.

Zaalarmować kierowcę mogą też wszelkie szumy i zapachy związane z pracą sprzęgła. Smród spalenizny pojawia się najczęściej w przypadku przyśpieszania lub powolnego wjeżdżania po wzniesieniu, szumy zaś dotyczą jakiegokolwiek docisku sprzęgła. Najczęściej jest to znak, że sprzęgło zostało już w pełni wyeksploatowane i wymaga możliwie najszybszej wymiany wszystkich elementów układu.

Czy da się temu zapobiec?

Oczywiście, możliwe jest przedłużenie żywotności sprzęgła wraz ze wszystkimi jego elementami. Wystarczy pozbywać się wszystkich szkodliwych nawyków związanych z jazdą samochodami z manualną skrzynią biegów. Spowoduje to, że znacznie rzadsze wizyty w serwisie.

Należy też uważać na jazdę przy niskich obrotach (poniżej 1500 obr./min). Co prawda, redukuje ono spalanie, ale również bardzo silnie obciąża koło zamachowe, zwłaszcza w przypadku, gdy jest ono dwumasowe. To samo tyczy się hamowania silnikiem (zrzucanie biegu i odpuszczenie pedału gazu), które również zmniejsza spalanie i odciąża układ hamulcowy, kosztem żywotności koła zamachowego.

Zależnie od modelu i marki pojazdu, ale standardowo elementy układu sprzęgła powinny być w stanie wytrzymać 100 000-150 000 kilometrów. Ten wynik znacznie skraca jazda po mieście, a szczególnie w przypadku poruszania się w godzinach szczytu, które wymagają częstego zatrzymywania i ponownego rusza samochodu.

W przypadku zaobserwowania, któregoś z objawów zużycia sprzęgła trzeba niezwłocznie udać się do serwisu. Niestety, w przypadku tego układu usterki potrafią szybko eskalować i zwlekając, możemy doprowadzić do sytuacji, gdzie prosta wymiana zamieni się bardzo kosztowną naprawę.